Του Απόστολου Δ. Παπαθανασίου
Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητος από τον γνωστό σε όλους μας εκπαιδευτικό και πολύγραφο συγγραφέα, Ζαγοριανό την καταγωγή Νίκο Γ. Διαμαντάκο, σε επαυξημένη δεύτερη επανέκδοση το βιβλίο του «Εκκλησίες και εξωκλήσια της Ζαγοράς» (2019). Το βιβλίο αυτό είναι το έκτο των μέχρι σήμερα εκδοθέντων πολυσέλιδων πονημάτων του βιβλίων ιστορικού και πολιτιστικού περιεχομένου, για τον πολυθρύλητο πηλιορείτικο της Ζαγοράς τον χώρο.
Το νεοεκδοθέν αυτό βιβλίο, όπως και όλα τα άλλα εκδοθέντα μέχρι σήμερα συγγραφικά βιβλία του Ν. Διαμαντάκου, είναι πολιτιστικού και εκκλησιαστικού όλως ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, για τον εκκλησιαστικό ιστορικό της Ζαγοράς τον χώρο και τα πολιτισμικά του χώρου τα στοιχεία, από την πρώτη εγκατάσταση στον χώρο των κατοίκων στο άοικο τότε Πήλιο του Ι’ αιώνα.
Η ιστορική ερευνητική αναφορά του συγγραφέα για τις Εκκλησίες και εξωκλήσια της Ζαγοράς, αρχίζει από τις τέσσερις Εκκλησίες ενοριακές της Κωμοπόλεως Ζαγοράς (σ. 23-67), με ιδιαίτερη εστίαση στη μεγαλύτερη απ’ αυτές, την ενοριακή, τρίκλητη βασιλική (24,50 Χ 14 μ.) Εκκλησία της Ζαγοράς στο όνομα της Αγίας Παρασκευής (σελ. 23-24). Στη συνέχεια ακολουθούν κατά σειρά η ιστορική εξιστόρηση και αναφορά στις άλλες τρεις Εκκλησίες της Ζαγοράς (σελ. 107-180) και στα υπάρχοντα εξωκλήσια της Ζαγοράς, τα δέκα εννέα ανατολικά της Ζαγοράς (σ. 107-180) και τα εννέα δυτικά της Ζαγοράς εξωκλήσια (σ. 183-215), με αναφορές επίσης και στα δέκα τέσσερα υπάρχοντα στον χώρο παρεκκλήσια.
Το όλο ιστορικό της ύπαρξης και παρουσίας των εκκλησιαστικών άνω κτισμάτων, μεγάλων και μικρών της Ζαγοράς, συμπληρώνεται και με ειδικές αναφορές και σε δύο Εκκλησίες του Χορευτού.
Η Β’ αυτή έκδοση του βιβλίου του Ν. Διαμαντάκου (επαυξημένη κατά 54 σελίδες από την πρώτη έκδοση των 200 σελίδων του βιβλίου), αποτελεί χωρίς υπερβολή, ένα περισπούδαστο ιστορικό πόνημα για τη γενέτειρά του γη και χώρα της Ζαγοράς. Ένα βιβλίο, χαρακτηριστικό για την ιστορική του καταγραφή, που θα μπορούσε να θεωρηθεί για τον αναγνώστη και ερευνητή του χώρου, ως ένα ευλαβικό γραφής «Προσκύνημα», αλλά και αναφοράς «Κειμήλιο» στον λειτουργικό της ύπαρξής τους τον τόπο, για τα Μοναστήρια, τα εξωκλήσια, μοναστηρόπουλα και παρεκκλήσια του όλου υπαρκτού περιγράμματος του Ζαγοριανού χώρου, μέσα σε ένα μεγάλο χρονικό διάγραμμα ζωής και πράξεων χιλίων και πλέον χρόνων εκκλησιαστικής ζωής και πράξεων των κατοίκων του τόπου.
Η β’ αυτή έκδοση του βιβλίου του συγγραφέα, με τις συμπληρωματικές του αναφορές, ολοκληρώνει το περιεχόμενο των επί μέρους κειμένων της α’ έκδοσής του (το έτος 2001) και καθιστά το βιβλίο αυτό μια αστείρευτη πηγή πληροφοριών και γνώσεων ιστορικών για τον χώρο και τον τόπο της Ζαγοράς και εκκλησιαστικά του τόπου τα «Μνημεία». «Μνημεία», συνδεδεμένα άρρηκτα με τη μεγάλη εκκλησιαστική του χώρου την παράδοση και την ορθόδοξη των γηγενών κατοίκων τη χριστιανική την πίστη στα δόγματα της Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας.
Στο σημείο αυτό πρέπει, επιπρόσθετα, να επισημανθεί και το γεγονός ότι το Πήλιο, ως βουνό του Θεσσαλικού μας χώρου με τη σημερινή του ονομασία «Πήλιον Όρος», ήταν παντελώς άγνωστο στην περίοδο του Ι’ αιώνα με το όνομα αυτό και συνεχώς μέχρι και το τέλος – αρχές του ΙΕ’ αιώνα των βυζαντινών χρόνων. Οι ελάχιστες γραφτές μαρτυρίες της εποχής εκείνης, που διεσώθησαν μέχρι σήμερα και προκύπτουν από επίσημα έγγραφα αναφορών χρονικογράφων, ιστορικών, ιερωμένων, χαρτογράφων κ.λπ., αναφέρουν το Πήλιο με τα ονόματα «Βουνό του Δρόγγου» ή «Βουνό της Πέτρας» ή «Βουνό των Κελλίων» ή «Βουνό της Ζαγοράς». Ο όρος «Κελλία» ως ειδικός όρος ονομασίας του Πηλίου, είναι και δηλωτικός για την περίοδο εκείνη και της πληθώρας των Μονών, Σκητών, Μονυδρίων, Ναών και Ναϋδρίων, που αναγείρονταν και υπήρχαν τότε στο Πήλιο.
Την ίδια περίοδο στη διάρκεια των ΙΒ’ και μετέπειτα αιώνων πρωτοεμφανίζονται επίσης και τα ονόματα «Αγιά», «Σκήτη», «Αγιόκαμπος» και άλλα αγιολογικής προέλευσης τοπωνυμία στη συνεχόμενη με το Πήλιο περιοχή του Μαυροβουνίου και μέχρι τις υπώρειες της Όσσας.
Όλα τα ανωτέρω αναφερθέντα ιστορικά δεδομένα, αποδεικνύουν αναμφισβήτητα ότι η περιοχή της Ζαγοράς, υπήρξε μια εκ των πρώτων, αν μη η πρώτη, από τους οικιστικούς του Πηλίου χώρους κατά την περίοδο των υστεροβυζαντινών χρόνων, περίοδο που πρωτοεμφανίζονται και οι πρώτοι οικισμοί κατοίκων γύρω από τις πρώτες Μονές του Πηλίου.
Το συγγραφικό έργο του Ν. Διαμαντάκου, στην πραγματική του θεώρηση, αποτελεί, χωρίς υπερβολή, μια ξεχωριστή σε ερευνητικό βάθος και αξία διαφωτιστική μελέτη. Μια μελέτη ιστορικής ερευνητικής θεμελίωσης του ιστορικού παρελθόντος της πατρώας προγονικής του γης της Ζαγοράς.
Το βιβλίο αυτό, εκτός από την ερευνητική ιστορική του περιεχομένου του την αξία και της γραφή του την καλλιέπεια, πλαισιώνεται και από 102 στο σύνολο μεγάλες και μικρές φωτογραφίες (έγχρωμες στο πλείστον) Μονών, Εκκλησιών, παρεκκλησίων, εικόνων αγίων, ξυλόγλυπτων εσωτερικών τέμπλων, σχεδιαγραμμάτων αρχαίων Μονών της περιοχής της Ζαγοράς, ακόμα και εικονογραφιών, προσώπων ιεραρχών που επισκέφθηκαν, παρέμειναν ή λειτούργησαν στον χώρο.
Στο βιβλίο επίσης γίνεται ειδική αναφορά και στους τρείς Αγίους του Πηλίου, τον Απόστολο τον Νέο, τον Άγιο Σταμάτιο και τον νεομάρτυρα Άγιο Τριαντάφυλλο. Για τον Άγιο Τριαντάφυλλο γίνεται και ιδιαίτερη αναφορά του συγγραφέα ως εκ Ζαγοράς καταγόμενο Άγιος, όπως επίσης και για τον εκ Ζαγοράς καταγόμενο Όσιο Δανιήλ (σ. 80 και 113).
Τελειώνοντας, θα ήθελα να απευθύνω από καρδιάς συγχαρητήρια στον συγγραφέα Ν. Διαμαντάκο για τη δεύτερη αυτή συμπληρωματική και επαυξημένη έκδοση του βιβλίου του αυτού, που αποτελεί και μεγάλη «ιδίοις αυτού αναλώμασι» προσφορά στον χώρο και τον τόπο. Ενός βιβλίου, που θα παραμείνει, διαχρονικά στο διάβα των χρόνων, ως μια πολύτιμη «κιβωτός» αποθησαυρισμένων ιστορικών, εκκλησιαστικών, παραδοσιακών και πολιτιστικών γνώσεων για την Πηλιορείτικη γενέτειρά του γη της Ζαγοράς τον χώρο και τον τόπο.
