Η Ζαγορά, Σημερα & Χτές
Η Ζαγορά Σήμερα
Σήμερα η Ζαγορά είναι το μεγαλύτερο σε πληθυσμό χωριό του Πηλίου. Εχει 2.600 κάτοικους (απογραφή 2001) και βρίσκεται κτισμένη αμφιθεατρικά στις Β.Α. πλαγιές του, σε υψόμετρο 450 - 550 μέτρων περίπου.
Είναι έδρα του Δήμου Ζαγοράς –Μουρεσίου και περιλαμβάνει τα εξης χωριά, Ζαγορά, Μακρυράχη, Πουρί, Άγιο Δημήτριο, Ανήλιο, Κισσός, Τσαγκαράδα, Ξορύχτι. Ο Δήμος Ζαγοράς - Μουρεσίου διαιρείται σε 2 «δημοτικές ενότητες», οι οποίες αντιστοιχούν στους 2 συγχωνευθέντες δήμους. Κάθε δημοτική ενότητα διαιρείται σε «κοινότητες», οι οποίες αντιστοιχούν στα διαμερίσματα των καταργηθέντων δήμων. Οι σημερινές τοπικές κοινότητες του Δήμου, ήταν αυτόνομες κοινότητες και δήμοι πριν την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστρια.
Η οικονομία της Ζαγοράς στηρίζεται κυρίως στην καλλιέργεια των μήλων η συγκέντρωση και η εμπορία των οποίων γίνεται, σχεδόν στο σύνολο της παραγωγής, από τον Συνεταιρισμό Ζαγοράς, έναν από τους πρώτους συνεταιρισμούς της Ελλάδος.
Η ανάπτυξη του τουρισμού στην Ζαγορά και στα τριγύρω χωριά και οικισμούς γίνεται αργά και σταθερά, με αρκετές σύγχρονες τουριστικές μονάδες να πρωτοστατούν στην προσπάθεια αυτή.
Το βουνό του Πηλίου
Το πανέμορφο βουνό του Πηλίου και ιδιαίτερα τα χωριά της ανατολικής του πλευράς λέγεται ότι κατοικούνται από τους μυθικούς χρόνους. ιστορικά είναι γνωστά και τα ονόματα των κυριοτέρων πόλεων ή χωριών, οι θέσεις των οποίων επισημάνθηκαν από τους νεώτερους βάσει υπολειμμάτων φρουρίων ή πληροφοριών αρχαίων ιστορικών συγγραφέων. Τα περισσότερα, αν όχι όλα τα χωριά που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του Πηλίου, ήταν αρχικά παραλιακά και οι χωρικοί ασχολούνταν με την ναυτιλία και την καλλιέργεια μικρής ακτίνας γης που επεκτείνονταν στα ψηλότερα σημεία του Βουνού. Συχνά όμως αυτά απέβαιναν στόχος ληστοπειρατών οπότε οι κάτοικοι αναγκάζονταν να απομακρύνονται και να μετοικούν ψηλότερα με ιδιαίτερη προτίμηση σε περιοχές που ήταν κοντά σε μοναστήρια. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε και το μεγαλύτερο χωριό του Πηλίου, η Ζαγορά!
Ιστορικά στοιχεία
Πρώτος σταθμός αναφοράς της περιοχής θεωρείται το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρoς. Η μονή αυτή ιδρύθηκε στα 1160 μ.Χ., κτίσμα των Χριστιανών αυτοκρατόρων, διέθετε μεγάλη περιουσία, είχε πολλούς μοναχού αλλά καταστράφηκε πρόωρα ύστερα από μία τυχαία πυρκαγιά τον Αύγουστο του 1887. Γύρω από αυτό το μοναστήρι κατοίκησαν οι πρώτοι χωρικοί, δημιουργώντας έτσι το χωριό Σωτήρα-Ζαγορά. Σταδιακά, δημιουργήθηκαν και προστέθηκαν οι υπόλοιπες συνοικίες: του Αγ. Γεωργίου, της Αγ. Κυριακής και της Αγ. Παρασκευής.
Για την ευχερέστερη διεξαγωγή αυτού του εξαγωγικού και εισαγωγικού εμπορίου ήταν φυσικό να αποκτήσει και αξιόλογο στόλο, τα περίφημα Ζαγοριανά καράβια, για τα οποία πάμπολλα ποιήματα και τραγούδια έχει αφήσει η Λαϊκή Μούσα. Διασχίζοντας την Μεσόγειο μετέφεραν τα προϊόντα της κωμόπολης σ' όλα τα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης, την Κωνσταντινούπολη και την Σμύρνη. Έτσι δημιουργήθηκε στην ανατολική πλευρά του Πηλίου ένα σπουδαιότατο και ακμαιότατο εμπορικό κέντρο.
Κέντρο εκπαίδευσης και πολιτισμού
Επί τουρκοκρατίας στην Ζαγορά υπήρχαν δύο σχολεία. Το πρώτο, άγνωστο πότε ιδρύθηκε, λειτουργούσε σε κελιά του μοναστηριού του Σωτήρος και λέγονταν απλά «Σχολείο». Σ' αυτό διδάσκονταν τα πρώτα («κοινά») γράμματα. Το δεύτερο, που ονομάσθηκε «Ελληvομουσείο», ιδρύθηκε γύρω στα 1702 στο μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου. Στην Σχολή αυτή η οποία έγινε πασίγνωστη για τους διαπρεπείς δασκάλους της και τους διαπρέψαντες μαθητές της, διδάσκονταν εκτός από την Ελληνική γλώσσα, μαθηματικά, φυσική, αστρονομία, γεωγραφία, φιλοσοφία, ιστορία και ξένες γλώσσες. Με τις φροντίδες του Οικουμενικού Πατριάρχου που ανέδειξε η Ζαγορά, του Καλλινίκου του Γ' και των δωρεών του Ιωάννου Πρίγκου, Ζαγοριανού έμπορου εγκατεστημένου στο Άμστερνταμ, η Σχολή πλουτίσθηκε με πολλά σπάνια και αξιόλογα βιβλία, απαραίτητα για την λειτουργία της. Κατ' αυτόν τον τρόπο τέθηκαν οι βάσεις της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς στην οποία συνεισέφεραν βιβλία και χρήματα πολλοί άλλοι επώνυμοι Ζαγοριανοί. Σ' αυτούς δε που σπούδασαν στην Σχολή συναριθμούνται ο Άvθιμος Γαζής, ο Γρηγόριος Κωvσταvτάς, ο Ρήγας Φεραίος, ο Φίλιππος Ιωάννου κ.ά.
Τοπικοί ευεργέτες
Η Ζαγορά υπήρξε πατρίδα, τόσο κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας όσο και αργότερα, επιφανών ανδρών που διακρίθηκαν στα γράμματα, στις επιστήμες, στο εμπόριο και στη φιλανθρωπία. Εκτός του Πατριάρχου Καλλινίκου του Γ΄, του αδελφού του Γρηγορίου Αρχιεπισκόπου Δημητριάδος-Ζαγοράς και του Ιωάννου Πρίγκου μεγαλέμπορου στο Άμστερνταμ και μεγάλου ευεργέτου της Ζαγοράς, πρέπει να αναφερθούν επίσης οι: αδελφοί Ευστάθιος και Γεώργιος Λαπάται άρχοντες των ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας, Μωϋσής Κρήτσκης ιδρυτής του Κρητσκείου Σχολείου Ζαγοράς, Νικόλαος Κρήτσκης αντιναύαρχος του Ρωσικού στόλου και κληροδότης μεγάλου ποσού στην Ελληνική Κυβέρνηση για υποτροφίες μαθητών, Ιωάννης Δ. Κασσαβέτης ιδρυτής της Σχολής Θηλέων (Παρθεναγωγείου) της Ζαγοράς (πρώτου Παρθεναγωγείου στο Πήλιο), η πολεμική οικογένεια των οπλαρχηγών Μπασδέκη, ο Φίλιππος Ιωάννου γνωστός σαν «ο από καθέδρας Έλλην Φιλόσοφος του 19ου αιώνος» καθηγητής Ελληνικών της βασίλισσας Αμαλίας και πάνω από σαράντα χρόνια καθηγητής της συστηματικής φιλοσοφίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, ο Νικόλαος Κωστής καθηγητής φαρμακολογίας και μαιευτικής στο ίδιο Πανεπιστήμιο και ιδιαίτερος γιατρός της Αμαλίας και του Όθωνος, ο Θεόδωρος Αφεvτούλης καθηγητής φαρμακολογίας και μετέπειτα ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Αλέξανδρος Πάντος ιδρυτής της Παντείου Σχολής και πολλοί άλλοι.
Ανάμεσα στους πολλούς ευεργέτες της Ζαγοράς που συνέβαλαν, ο καθένας με τον τρόπο του, σε όλη αυτή την ανάπτυξη της Ζαγοράς συγκαταλέγονται ο Ιωάννης Πρίγκος, που ανήγειρε στα 1777, μαζί με τον Νικόλαο Ζάγορα, το νέο κτίριο του «Ελληνομουσείου» και προίκισε γενναία το ίδιο και τη βιβλιοθήκη του, οι αδερφοί Μωυσής και Νικόλαος Κρίτση, που ενίσχυσαν ποικιλότροπα το παιδευτικό έργο της γενέτειράς τους και που με κληροδότημα τους δίνονται και σήμερα υποτροφίες σε Ζαγοριανούς μαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης και φοιτητές, οι αδερφοί Ευστάθιος και Γεώργιος Λαπάτες, που συνέλαβαν στην λειτουργία του «Ελληνομουσείου», στον πλουτισμό της βιβλιοθήκης του και χρηματοδότησαν την κατασκευή του μοναδικής τέχνης ξυλόγλυπτου τέμπλου του Ναού του Αγίου Γεωργίου, ο Ιωάννης Δ. Κασσαβέτης, που ίδρυσε και προίκισε το Παρθεναγωγείο Ζαγοράς, οι αδερφοί Ηρακλής και Αλέξανδρος Βόλτου, που στα πλαίσια των άλλων εθνικών δωρεών τους ενίσχυσαν γενναία και την κοινότητα της ιδιαίτερης πατρίδας τους, κατασκεύασαν το υδραγωγείο στη συνοικία της Σωτήρας, το τέμπλο του ομώνυμου ενοριακού ναού και προικοδότησαν πολλά άπορα κορίτσια της πολίχνης, ο Κίμων Πανταζόπουλος, που άφησε τη μισή περιουσία του στην κοινότητα Ζαγοράς (την άλλη μισή την άφησε στην κοινότητα Σμύρνης) για να σπουδάσουν υπότροφοι την παιδαγωγική επιστήμη και κατασκεύασε και το νεότερο κτίριο της Ζαγοριανής Βιβλιοθήκης, η Ευφροσύνη Δ. Κασσαβέτη, που διέθεσε μεγάλα ποσά για να κατασκευαστεί το «καλντερίμι» Χορευτού-Ζαγοράς-Πορταριάς (το μεγαλύτερο στο Πήλιο), να ανακαινιστεί το υδραγωγείο της Ζαγοράς και να φτιαχτεί η νεοκλασική βρύση της πλατείας του Αγίου Γεωργίου, ο Δημήτριος Πολυμέρης, ο μεγαλύτερος ευεργέτης του Πηλίου, που διέθεσε την τεράστια περιουσία του στην κοινότητα Ζαγοράς για να λειτουργήσει γυμνάσιο και νοσοκομείο, για να κατασκευαστεί υδραγωγείο και για να δίνονται υποτροφίες σε πηλιορείτες φοιτητές για μεταπτυχιακές σπουδές, ενώ διέθεσε και 250.000 περίπου στερλίνες για να γίνει ο αυτοκινητόδρομος Ζαγοράς-Πορταριάς και ενίσχυσε το Ταμείο Εθνικής Οδοποιίας με 100.000 λίρες για να συνδεθούν με αυτοκινητόδρομους και τα άλλα χωριά του Πηλίου με το Βόλο, ο Αλέξανδρος Πάντος, που ίδρυσε την Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών, ο Γεώργιος Κολέτσος, που άφησε κληροδότημα για πανεπιστημιακές σπουδές και πολλοί άλλοι.
Ευεργέτες όμως, και μάλιστα πολλοί απ' αυτούς εθνικοί αναδείχθηκαν και από τους Ζαγοριανούς ξενητεμένους στην Αίγυπτο, ένα άλλο μεγάλο και λαμπρό κεφάλαιο της ιστορίας της Ζαγοράς. Φιλόπονοι, ακούραστοι, φιλοπρόοδοι, πρωτοστάτησαν κι' αυτοί σε όλους τους τομείς, στις καλλιέργειες, στις βιομηχανίες, στο εμπόριο, στις επιστήμες, στα γράμματα, προσφέροντας ευεργεσίες όχι μόνον στην ιδιαίτερη πατρίδα τους αλλά και στο Ελληνικό κράτος γενικότερα.
Ο αγροτικός συνεταιρισμός Ζαγοράς
Σήμερα η Ζαγορά έχει σημαντικότατη δραστηριότητα, κυρίως μέσα από την καλλιέργεια του περίφημου Ζαγοριανού μήλου. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός της, ένας απ' τους πρώτους συνεταιρισμούς της Ελλάδος (έτος ίδρυσης 1916) και πρότυπος από το 1982 είναι ο κύριος συντελεστής της σημερινής άνθησης. Ιδρύθηκε το 1916 και έπαιξε σπουδαιότατο ρόλο στην οικονομία της Ζαγοράς αλλά και της περιοχής γενικότερα. Πρώτος εξαγωγικός φορέας μήλων στην χώρα και πρότυπος από το 1982, έχει σήμερα πάνω από 750 μέλη και είναι πλήρως οργανωμένος, ενώ οι δραστηριότητές του επεκτείνονται τελευταία και στον τουρισμό, διαθέτοντας άρτια οργανωμένο εστιατόριο, καφετέρια και σούπερ μάρκετ στο επίνειο της Ζαγοράς, Χορευτό.
Αξιοθέατα
Η φυσική ομορφιά του τόπου επίσης, που παρά τις αναπτυσσόμενες τουριστικές δραστηριότητες έχει μείνει σχεδόν άθικτη και ο μοναδικός συνδυασμός βουνού και θάλασσας, καθιστούν την Ζαγορά ένα από τα ομορφότερα θέρετρα της Ελλάδος. Αξιοθέατα Που Μπορεί κανείς να επισκεφτεί στην Ζαγορά:
- Την κεντρική πλατεία του Αγίου Γεωργίου, πλακόστρωτη, με μαρμάρινη βρύση, υπεραιωνόβια πλατάνια και παραδοσιακά καφέ - εστιατόρια
- Τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γεωργίου, στην κεντρική πλατεία. Τρισυπόστατη βασιλική με πηλιορείτικα στοιχεία, ανακαινίστηκε εκ βάθρων από τον πατριάρχη Kαλλίνικο Δ' το 1765. Tο τέμπλο, ο άμβωνας και το δεσποτικό, ξυλόγλυπτα και επιχρυσωμένα - δωρεά των ζαγοριανών αδελφών Λαπάτη, αρχόντων στη Mολδοβλαχία -, είναι εξαιρετικής τέχνης
- Την Ιστορική δημόσια βιβλιοθήκη της Ζαγοράς
- Το Ελληνομουσείο Του Ρήγα
- Την εκκλησία του Αγλιου Ιωάννη, άλλοτε καθολικό μονής, δίπλα στο 'Ελληνομουσείο'
- Τα αρχοντικά Δρακοπούλου και Γκαγιάννη,λειτουργούν ως παραδοσιακοί ξενώνες -, ΦΡΟΝΙΜΟΥ, ΠΡΙΓΚΟΥ και ΡΕΤΣΟΥ (εδώ στεγάζεται ο OTE)
- Την βρύση του Κράλλη, 18ου αι.
- Την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής,18ου αι.
- Την εκκλησία της Αγίας Κυριακής,18ου αι., με ξυλόγλυπτο τέμπλο και αξιόλογο καμπαναριό. Η στέγη της είναι επικαλυμμένη με πλάκες Πηλίου. Στον πλακόστρωτο περίβολο της εκκλησίας δεσπόζουν υπεραιωνόβια κυπαρίσσια
- Την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με ξυλόγλυπτο τέμπλο
- Την εκκλησία της Μετομόρφωσης του Σωτήρα, με αξιόλογο καμπαναριό και υπεραιωνόβια δέντρα κοντά της
- Το εκκλησάκι του Άγιου Τριαντάφυλου, πολιούχου της Ζαγοράς
- Το εκκλησάκι του Άθωνα, στην κορυφή λόφου πάνω από τη Ζαγορά, με υπέροχη θέα
- Την μονή Ταξιαρχών, στη διαδρομή προς το Xορευτό, 6 χλμ Α. Σώζονται το καθολικό (17ος αι.) και ερείπια κελιών. Κοντά στην εκκλησία βρίσκεται μαρμάρινη βρύση με αξιόλογα ανάγλυφα. Στη διαδρομή από την κεντρική οδό (Ζαγορά-Χορευτό) ώς τη μονή θα δείτε πλατάνια και τρεχούμενα νερά
- Την μονη Παναγίας Ράσουβας, χτισμένη σε πλαγιά, 6 χλμ ΒΔ. Ιδρύθηκε το 13ο αι. Σώζεται το καθολικό. Φτάνετε ύστερα από διαδρομή μέσα σε κατάφυτη περιοχή
Κείμενα Επιμελεια: Βασίλης Αγιοπετρίτης - Βιβλιοθήκη Ζαγοράς
